Trong nuôi tôm, ứng dụng acid hữu cơ được xem là một trong những phương pháp mới và hiệu quả để cải thiện chất lượng tôm, tăng cường sức đề kháng, cải thiện hệ tiêu hóa và giảm mùi tanh trong nước ao.

1. Acid hữu cơ là gì ?

Acid hữu cơ là loại hợp chất hữu cơ chứa nhóm cacboxyl (COOH) có tính axit. Các phân tử acid hữu cơ thường có cấu trúc gồm một nhóm cacboxyl và một nhóm thế (hoặc nhiều hơn) được gắn vào nhánh cacbon của phân tử. Ví dụ về các acid hữu cơ phổ biến bao gồm axit axetic (tìm thấy trong giấm), axit béo (tìm thấy trong dầu và mỡ) và axit citric (tìm thấy trong trái cây)

Acid hữu cơ được tạo ra qua quá trình lên men của carbohydrate bởi các loài vi khuẩn khác nhau tồn tại trong các môi trường và các điều kiện khác nhau. Một số acid hữu cơ có trọng lượng phân tử thấp, ví dụ acid acetic, propionic và butyric được sản sinh ra bởi nồng độ cao có trong ruột già của người và động vật nhờ sự tác động của một số sinh vật kỵ khí. Một số khác các loại acid hữu cơ chuỗi ngắn như (C1 - C7) thì sẽ có tự nhiên trong các thành phần thông thường của thực vật hoặc các mô động vật.  Các acid hữu cơ có thể kết hợp với một số phân tử K, Na, Ca để chuyển hóa thành muối đơn hoặc muối đôi.

2. Tại sao acid hữu cơ lại được ứng dụng trong nuôi tôm

Acid hữu cơ được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, bao gồm sản xuất thực phẩm, dược phẩm, hóa mỹ phẩm, chăm sóc sức khỏe, chế tạo thuốc trừ sâu và cả trong nuôi trồng thủy sản.

Ngày nay, acid hữu cơ được sử dụng phổ biến và rộng rãi trong việc nuôi tôm vì đây là một trong những phương pháp an toàn và không gây tác dụng phụ đối với môi trường

Trong nuôi trồng thủy sản, acid hữu cơ được sử dụng để điều chỉnh độ pH của môi trường nước ao, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các vi sinh vật có lợi, tăng cường sức đề kháng và cải thiện chất lượng tôm.

Bên cạnh đó, acid hữu cơ còn được ứng dụng trong chế độ ăn của tôm giúp tăng cường sức khỏe và khả năng chống chọi lại với bệnh tật. Tuy nhiên, việc sử dụng acid hữu cơ cần được thực hiện đúng liều lượng và cách sử dụng hợp lý để tránh gây hại cho tôm.

Một số loại acid hữu cơ thường được sử dụng cho tôm bao gồm axit fomic, axit propionic, axit axetic và axit citric. Các loại acid này có thể được sử dụng để giảm pH của nước ao, kháng khuẩn và cải thiện hệ tiêu hóa của tôm

3. Ứng dụng của acid hữu cơ trong nuôi tôm

3.1. Hạ pH đường ruột, tạo môi trường cho lợi khuẩn phát triển

Trong đường ruột tôm luôn tồn tại 2 nhóm vi khuẩn. Nhóm vi khuẩn có lợi bao gồm những vi khuẩn axit Lactic như: Lactobacillus, Bifidobacterium, Streptococcus,… Nhóm vi khuẩn có hại thường là E.coli, Salmonella, Clostridium perfringens, Vibrio,… Số lượng vi khuẩn ở 2 nhóm này sẽ duy trì trong trạng thái cân bằng lẫn nhau nhưng do một số nguyên nhân tác động vào khiến cho số lượng nhóm vi khuẩn có hại phát triển nhiều hơn phá vỡ mất trạng thái cân bằng làm cho tôm dễ mắc các chứng bệnh về tiêu hóa, truyền nhiễm, sức đề kháng giảm.

Nhóm vi khuẩn có lợi thường sống trong môi trường có độ pH thấp (<3,5) so với nhóm vi khuẩn có hại. Do đó, khi bổ sung acid hữu cơ vào trong đường ruột, những phân tử từ acid sẽ thâm nhập vào vách tế bào vi khuẩn, phân li ra ion H+ khiến cho pH trong tế bào chất của vi khuẩn giảm xuống, chuyển sang môi trường axit gây ức chế lên các nhóm vi khuẩn có hại (do vi khuẩn có hại không dung nạp được axit), đồng thời tạo điều kiện cho nhóm vi khuẩn có lợi phát triển

Hình ảnh: Sơ đồ vi khuẩn bệnh bị ức chế hoạt động ở pH thấp (<3,5)

3.2. Tiêu diệt vi khuẩn

Hình ảnh: Cơ chế diệt khuẩn và tĩnh khuẩn của axit hữu cơ

• (a) Cơ chế tiêu diệt vi khuẩn của axit hữu cơ gồm 3 tác động sau :

(1) Các axit hữu cơ không bị phân ly sẽ xâm nhập vào trong tế bào vi khuẩn, axit hữu cơ sẽ phân ly cho ra ion H+ trong tế bào vi khuẩn. Từ đó, làm cho môi trường pH bên trong tế bào vi khuẩn giảm xuống, tạo ra môi trường không thuận lợi. Từ đó, vi khuẩn phản ứng lại bằng cách bơm ATPase để đẩy H⁺ ra khỏi tế bào, hoạt động này làm cho tế bào vi khuẩn bị mất nhiều năng lượng, sự sao chép của AND bị gián đoạn.

(2) Mặt khác, khi pH trong tế bào vi khuẩn giảm xuống sẽ gây ức chế lên quá trình đường phân (glycolysis) và làm cho tế bào vi khuẩn bị mất nguồn cung cấp năng lượng.

(3) Khi xảy ra sự phân ly bên trong tế bào vi khuẩn, anion của axit hữu cơ không ra khỏi được tế bào và sẽ gây rối loạn sự thẩm thấu.

Cả 3 yếu tố trên phối hợp lại làm cho vi khuẩn bị chết.

• (b) Cơ chế tĩnh khuẩn của axit hữu cơ: 

Các phân tử axit phân ly không thể thâm nhập vào bên trong tế bào vi khuẩn, mà chúng chỉ gây thiệt hại cho cấu trúc protein trên màng tế bào làm thay đổi tính thấm của màng tế bào đối với các khoáng chất như natri và kali làm hạn chế sự phát triển của vi khuẩn.

Ngoài ra, các acid hữu cơ còn có khả năng gây ức chế sự phát triển ở nhiều loại vi khuẩn Vibrio như: V. alginolyticus, V. parahaemolyticus, V. vulnificus (gây bệnh phân trắng), Vibrio harveyi (gây hoại tử gan tụy cấp).

3.3. Thay thế kháng sinh, trung hòa độc tố nấm trong thức ăn 

Thức ăn không được bảo quản trong nhiệt độ và độ ẩm tốt sẽ dễ sản sinh ra một số loại nấm mốc nguy hiểm, trong đó phải kể đến loại nấm mốc Aspergillus flavus, loại nấm mốc sản sinh ra độc chất Aflatoxin, loại độc chất gây ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và sự phát triển gan tụy bình thường của tôm. Do đó, để bảo quản thức ăn, người ta thường sẽ cho vào thức ăn tôm thuốc kháng nấm. Tuy nhiên, tại EU đã ngăn cấm sử dụng thuốc kháng sinh vào trong thức ăn động vật vì dễ gây chuyển hóa gen kháng sinh sang các vi khuẩn có hại cho người và gây ô nhiễm môi trường.

Chính vì thế, các acid hữu cơ và muối của chúng đã được ứng dụng để làm các chất phụ gia có trong thức ăn chăn nuôi (được gọi là non-antibiotics) nhằm thay thế các hoạt chất kháng sinh, trung hòa các độc tố từ nấm có trong thức ăn và đào thải ra ngoài

3.4. Kích thích enzyme nội sinh, tăng khả năng tiêu hóa

Dùng acid hữu cơ trong thức ăn giúp nâng cao hàm lượng protein, đảm bảo tốc độ tăng trưởng tốt cho tôm non cũng như sinh ra hệ đệm trong thức ăn cao và làm giảm acid hydrochloric (HCl) trong dạ dày, dẫn đến tiến trình hoạt hóa pepsin và tiết enzym giúp cho dịch tụy giảm, hỗ trợ tiêu hoá những dưỡng chất đang còn bị hạn chế.

Dùng acid hữu cơ trong đường ruột -  dạ dày, Acid propionic và Butyric là các loại acid hữu cơ có khả năng làm tăng sự phát triển của các tế bào biểu mô và sản sinh Enzyme.  Acid hữu cơ còn có thể thúc đẩy sự phát triển của Lactobacillus trong dạ dày, ức chế sự xâm nhập và sinh sôi của E. coli bằng cách ngăn chặn các vị trí bám dính. Hơn nữa, trong dạ dày có độ pH thấp, Pepsin hoạt động tích cực nhất để thúc đẩy quá trình tiêu hóa protein và dịch tụy được sản xuất nhiều hơn kết hợp các Enzym tiêu hóa, dẫn đến quá trình tiêu hóa chất dinh dưỡng diễn ra tốt hơn

3.5. Hỗ trợ hấp thu, kích thích tăng trưởng

Ngoài ra, các loại acid lactic và acid citric có trong acid hữu cơ còn giúp tôm kích thích tăng trưởng hiệu quả nhờ vào sự cải thiện vị giác đối với thức ăn, tăng cảm giác thèm ăn của tôm

Một số nghiên cứu báo cáo rằng Citric Acid có trong acid hữu cơ có thể cải thiện sự tăng trưởng, khả năng sử dụng thức ăn và khoáng chất – đặc biệt là phospho và canxi. Một nghiên cứu gần đây về tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương (Litopenaeus vannamei) chỉ ra rằng, bên cạnh việc nâng cao giá trị dinh dưỡng của thức ăn, acid citric còn có tác dụng cải thiện và nâng cao khả năng sống sót trên tôm. Đặc biệt khi thời tiết trở nên nắng nóng, dùng acid citric được tạt xuống ao nuôi sẽ có thể giúp tôm giảm stress hiệu quả và nhanh chóng

Hình ảnh: Kích thích tôm sú tăng trưởng bằng acid hữu cơ

4. Sử dụng acid hữu cơ đúng cách trong nuôi tôm

4.1. Tác hại của việc sử dụng acid hữu cơ không đúng cách

Dùng acid hữu cơ trong nuôi tôm là một trong những phương pháp khá phổ biến hiện nay, nhưng nếu không biết cách dùng hoặc dùng quá liều sẽ dẫn đến một số tác hại trực tiếp lên tôm như:

• Gây lỏng ruột, mỏng ruột ở tôm
• Khiến hệ vi sinh của tôm không ổn định, dễ gây rối loạn
• Gây bong tróc tế bào thành ruột

Bên cạnh đó, cần phải cân nhắc kĩ thành phần khi dùng acid hữu cơ do có một số thành phần trong acid hữu cơ không thể sử dụng kết hợp với kháng sinh chữa bệnh tôm, trong một số trường hợp dễ gây biến đổi các chất khác

4.2. Sử dụng acid hữu cơ đúng cách trong nuôi tôm

Lựa chọn loại acid hữu cơ phù hợp: Có nhiều loại acid hữu cơ như acetic acid (dùng trong giấm), citric acid (từ cam), tartaric acid (trong nho) và malic acid (trong táo). Bạn nên chọn loại acid hữu cơ phù hợp với tôm và môi trường nuôi tôm của bạn.

Hình ảnh: Ứng dụng acid hữu cơ trong nuôi tôm 

Tùy chỉnh tỉ lệ sử dụng: Tùy thuộc vào mục đích sử dụng, bạn có thể sử dụng acid hữu cơ trong nước, thức ăn hoặc trộn vào nước nuôi tôm. Tỉ lệ sử dụng acid hữu cơ phải được điều chỉnh phù hợp với nhu cầu và tình trạng sức khỏe của tôm. Đối với tôm có vấn đề về đường ruột, pha 10ml sản phẩm acid hữu cơ White Gut vào 1kg thức ăn để giúp tôm cải thiện các bệnh về đường ruột như phân trắng, lỏng, đứt khúc của tôm (tham khảo thêm bài viết: Cách trị tôm bị lỏng đường ruột, đứt khúc, trống ruột)

Thời gian sử dụng: Thời gian sử dụng acid hữu cơ cũng phải được điều chỉnh để đảm bảo an toàn cho tôm và môi trường nuôi tôm. Thông thường, bạn nên sử dụng acid hữu cơ định kỳ đối với tôm khỏe bằng cách pha 5ml sản phẩm acid hữu cơ White Gut với 1kg thức ăn cho tôm mỗi tuần từ 2 đến 3 lần và chỉ ăn vào 1 cữ sáng

Giám sát chất lượng nước: Sử dụng acid hữu cơ có thể làm thay đổi pH của nước nuôi tôm, vì vậy bạn nên giám sát chất lượng nước thường xuyên để đảm bảo môi trường nuôi tôm không bị ảnh hưởng (tham khảo bài viết: Cách tăng giảm độ pH trong ao nuôi hiệu quả)

Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm: Trong quá trình sử dụng acid hữu cơ, bạn cần đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm để đảm bảo tôm được bảo vệ và acid hữu cơ không bị biến đổi gây hại cho con người.

5. Thông tin liên hệ

Lưu ý rằng sử dụng acid hữu cơ không phải là cách duy nhất để nuôi tôm và bạn cần phải cân nhắc kỹ trước khi sử dụng. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc hoặc lo ngại nào về việc sử dụng acid hữu cơ trong nuôi tôm hãy liên hệ tới các thông tin sau đây để được tư vấn và giải đáp nhanh nhất.

Công Ty TNHH SX-TM-XNK BIO AQUA

- MST: 0312913693

- Địa Chỉ: 354/23 Quốc Lộ 1A, P. Bình Hưng Hòa B, Q. Bình Tân, Tp. Hồ Chí Minh

- Điện Thoại: (+028) 3765 7863

- Hotline: 0934 014 646

- Fanpage: BIO-AQUA-GROUP

- Youtube: bioaquagroup

- Tiktok: BIOAQUA_GROUP

- Website: bioaquagroup.com